Avrupa Konseyi'nin insan hakları izleme kuruluşu (ECRI), Avrupa genelinde kolluk kuvvetlerinin ırksal profilleme yapmaya devam ettiği uyarısında bulundu.

Çarşamba günü yayınlanan bir raporda ECRI, yetkililerin objektif kanıtlar yerine etnik köken, ten rengi, din ya da vatandaşlığa göre hareket ettiği bu uygulamanın sınır kontrollerinde devam ettiğini söyledi.

Irksal profilleme, bir kişinin ten rengi nedeniyle yapılan kimlik kontrollerini kapsıyor.

Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu (ECRI) Başkanı Bertil Cottier Euronews'e yaptığı açıklamada, "Irksal profilleme söz konusu olduğunda Avrupa Konseyi'ne üye hiçbir ülkenin bundan muaf olmadığını fark ettik," dedi.Yeni teknolojilere ilişkin endişeler

Uzmanlar, kolluk kuvvetlerinin yüz tanıma teknolojisini kapsamlı bir şekilde kullanma planlarından endişe duyuyor ve öncelikle yeterli güvenlik önlemlerinin alınması gerektiğini söylüyor.

Ağustos 2024'te yürürlüğe giren Yapay Zeka Yasası'nda belirlenen katı Avrupa çerçevesine rağmen, uygulamalar çeşitli üye ülkelerde farklılık gösteriyor.

Örneğin Fransız polisi uzun yıllardır sokaklarda rutin olarak yüz tanıma yöntemini kullanıyor ve Belçika tartışmalı teknolojiyi "hüküm giymiş ve şüpheli suçluların takibi" için sistematik olarak uygulamaya koymayı düşünüyor.

Avrupa Konseyi, bu tür teknolojilerin bireyleri yanlış tanımlama riski taşıdığını gösteren araştırmalara işaret etti.

Cottier, "Bu bizim için bir endişe kaynağı. Ayrımcılık söz konusu olduğunda yeni teknolojiler her zaman bir sorun teşkil eder," dedi. "Yeni teknolojilerin kötüye kullanılması halinde sorunun daha da büyümesinden korkuyoruz."

Bu nedenle ECRI gelişmekte olan teknolojileri izlemektedir.

Avrupa Konseyi yapay zeka ve insan hakları konusunda bir çerçeve sözleşme kabul etti.

Cottier, "Avrupa Konseyi'nin bir komitesi ayrımcılık karşıtı konularla ilgileniyor ve yapay zeka ve ayrımcılık alanında özel bir tavsiye kararı hazırlıyor," dedi.

Halk ve polis arasında yaratılan uçurum

ECRI raporu belirli ülkelerdeki durumlardan bahsetmemektedir. Ancak kurum geçmişte ülkelere özgü raporlar yayınlamıştır.

Örneğin Fransa'da ECRI uzun zamandır yetkililere kolluk kuvvetleri tarafından yapılan kimlik kontrollerinin kayıt altına alınması için etkili bir sistem kurmalarını tavsiye etmektedir.

Geçen yıl Avrupa Konseyi bu tavsiyeyi tartışmak üzere Fransız yetkililer, emniyet güçleri ve STK'larla bir yuvarlak masa toplantısı düzenledi.

Cottier, "Irksal profilleme söz konusu olduğunda Fransa endişe verici bir ülke," dedi.

Cottier sözlerini şöyle sürdürdü: "Ancak yine de birkaç ay önce ırksal profillemeyle mücadeleye ilişkin tavsiyemizin - özellikle de insanları [yanlışlıkla] durduran polis memurlarının izinin sürülmesine ilişkin tavsiyemizin - şimdiye kadar göz ardı edildiğini üzülerek fark ettik."

Fransa'nın en yüksek idari mahkemesi 2023 yılında, devletin polis tarafından yaygın olarak belgelenen ırksal profilleme uygulamasıyla başa çıkamadığına hükmetti.

STK'lar bu uygulamanın polis ve halk arasındaki ilişkiye zarar verdiği konusunda uyarıda bulundu. Raporunda "ırksal profilleme toplumda aşağılanma ve adaletsizlik hissi yaratıyor" diyen ECRI de öyle.

ECRI uzmanları, "Bu tür uygulamalar, yasalara ve polis etiği standartlarına uyan ve ırkçılık ve ırk ayrımcılığıyla mücadeleye kendini adamış kolluk görevlilerinin çalışmalarını tehlikeye atmaktadır," diye yazdılar.

Hassas denge

Endişe duyulan bir diğer ülke de İtalya.

Cottier, "İtalya'ya yaptığımız ziyaret sırasında polis güçleri arasında bazı ırksal profilleme vakaları tespit ettik. İtalyan hükümetine bu konuyu ciddiye alması yönünde bir tavsiyede bulunduk," dedi.

Burada, kolluk kuvvetleri tarafından yapılan ırksal profilleme özellikle Romanları ve Afrika kökenli

insanları hedef almaktadır.

Ekim 2024 tarihli bir rapor, İtalya'yı polis güçleri içindeki ırksal profilleme düzeyini değerlendirmek üzere bağımsız bir çalışma yürütmeye çağırdı.

Ancak İtalyan hükümeti buna karşı çıktı.

İtalya Başbakanı Giorgia Meloni, "ayrım gözetmeksizin tüm vatandaşların güvenliğini sağlamak için her gün özveri ve fedakârlıkla çalışan kadın ve erkekleri" savundu.

Bu arada Başbakan Yardımcısı Matteo Salvini ECRI'yi "işe yaramaz bir kurum" olarak nitelendirdi.

Cottier bu yanıttan üzüntü duyduğunu belirtti. "Irksal profilleme yaptıklarını söyleyerek İtalya'yı ve İtalyan polisini kınadığımız izlenimine kapıldılar. Aslında biz sadece İtalyan hükümetinden sorunu değerlendirmesini istedik."

ECRI başkanı bunun hassas bir konu olduğunu kabul etti. "Polise karşı koymak istemiyoruz. Onlara ihtiyacımız olduğunu biliyoruz ve onlara güvenmek istiyoruz. Bu nedenle devletleri bu konuda bilinçlendirmek bazen çok zor olabiliyor."

Avrupa Konseyi tüm üye devletleri ırksal profilleme konusunu ciddiye almaya, yasalarla yasaklamaya, polis memurlarını daha iyi eğitmeye ve polis güçlerini sorumlu tutmaya çağırıyor.